Głównym celem projektu było kształtowanie świadomości historycznej obywateli oraz promowanie postaw patriotycznych poprzez upowszechnianie i popularyzację wiedzy dotyczącej powstania styczniowego na ziemi pułtuskiej, ze szczególnym uwzględnieniem roli i znaczenia kobiet. W publikacjach regionalnych działalność kobiet w powstaniu styczniowym została omówiona w sposób pobieżny. Punktem wyjścia dla naszego projektu były zatem kilkumiesięczne kwerendy źródłowe – muzealne, biblioteczne i archiwalne. Badania te przyczyniły się do zebrania i opracowania materiału stanowiącego główną kanwę wystawy czasowej.
23 września 2023 r. odbył się wernisaż wystawy pt. „Bohaterki. Kobiety powstania styczniowego” połączony z piknikiem historycznym na pułtuskim rynku. Przygotowane zostały warsztaty tematyczne, które miały zaprezentować różne aspekty dawnego życia kobiet okresu drugiej połowy XIX w. Na specjalnie zaaranżowanych stoiskach można było obejrzeć: warsztat modystki, stoisko wiejskiej zielarki, stoisko z kuchnią tradycyjną, stoisko
z pralnią ręczną, warsztat tkaczki i prządki, warsztat hafciarki, stoisko kawiarki. Chcieliśmy
w ten sposób przybliżyć uczestnikom pikniku i zwiedzającym wystawę rolę kobiet
w społeczeństwie i w najbliższym otoczeniu rodzinnym w omawianym okresie. Zorganizowano także warsztaty biżuterii patriotycznej, podczas których uczestnicy wykonywali drobną biżuterię patriotyczną z wykorzystaniem współczesnych materiałów
i elementów zdobniczych tj. kamea z wyobrażeniem sławnego wodza. Dodatkowo rekonstruktorzy przeprowadzali pokazy tańców narodowych, mody dziewiętnastowiecznej, umundurowania i broni wybranych oddziałów powstańczych. Podczas pikniku przeprowadzona została również gra rodzinna opracowana przez animatorów. Punktem wyjścia były karta gry oraz mapka, przy pomocy której uczestnicy starali się odnaleźć wskazane postacie – animatorów w strojach z XIX w. – i wykonać na ich stoiskach określone w karcie zadania.
Galeria zdjęć – Piknik historyczny, źródło: Jan Kisiel
Wernisaż wystawy otworzył Andrzej Popowicz dyrektor Muzeum Regionalnego w Pułtusku oraz Paulina Biernacka kurator wystawy i adiunkt w pułtuskim muzeum. O roli kobiet
w powstaniu styczniowym opowiedział dr hab. Radosław Lolo, konsultant merytoryczny
w realizowanym przez nas projekcie.
Galeria zdjęć – Wernisaż wystawy pt. „Bohaterki. Kobiety powstania styczniowego”,
źródło: Jan Kisiel
Ekspozycja składała się z 18 plansz tematycznych, zabytków i pamiątek ze zbiorów Muzeum, osób prywatnych, innych instytucji publicznych: Muzeum Mazowieckie w Płocku, Muzeum Niepodległości w Warszawie, Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie, Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Warszawy, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Muzeum Narodowe w Krakowie, Biblioteka Jagiellońska, Biblioteka Narodowa, Narodowe Archiwum Cyfrowe, Agencja Artystyczna Retro-Pasje. Na ekspozycji zostały ukazane różne formy kultywowania pamięci o powstaniu, a przede wszystkim o ludziach, kobietach biorących w nim udział. Wśród zabytkowych obiektów zaprezentowano biżuterię patriotyczną, pamiątkowe medale, druki okolicznościowe, broń, obrazy olejne, a także elementy damskiej odzieży. Z powodów małej przestrzeni wystawienniczej prezentowane na wystawie treści i obiekty miały zasygnalizować zwiedzającym kilka istotnych wątków,
a co za tym idzie przemian w XIX-wiecznym społeczeństwie, których efektem była ogromna aktywizacja kobiet.
Ważnym elementem wystawy był film opracowany w technice animacji poklatkowej tzw. technice „stop-motion”, która prezentuje sylwetki zasłużonych kobiet z regionu. W fabułę filmu wpleciono wątek rodziny Krajewskich z Łępic (powiat pułtuski). W konkretnych scenach zostały umieszczone fragmenty listów Rafała Krajewskiego, członka Rządu Narodowego, pisane z więzienia do rodzeństwa. Przykład rodziny Krajewskich dowodzi
z jakimi problemami zmagały się kobiety, których ojcowie, mężowie, bracia, czy też synowie wzięli czynny udział w powstaniu.
pt. „Bohaterki. Kobiety powstania styczniowego”, wersja z napisami
Audiodeskrypcja do filmu „Kobiety powstania styczniowego”:
W filmie wykorzystano zbiory:
Muzeum Narodowego w Warszawie; Muzeum Narodowego w Krakowie; Muzeum Niepodległości w Warszawie; Muzeum Warszawy; Muzeum Mazowieckiego w Płocku; Muzeum Regionalnego w Pułtusku; Biblioteki Narodowej; Biblioteki Jagiellońskiej; Narodowego Archiwum Cyfrowego; Artura Rogalskiego; Wikimedia Commons.
Scenariusz: Paulina Biernacka
Grafika i animacja: Daniel Mikulik
Lektorzy: Katarzyna Godlewska i Paweł Pabisiak Produkcja: Muzeum Regionalne w Pułtusku © 2023
Wystawa była udostępniona bezpłatnie do zwiedzania od 23 września do 31 grudnia 2023 r. w Muzeum Regionalnym, Kamienica przy ul. Rynek 36. Wystawie towarzyszył katalog, który dodatkowo przyczynił się do spopularyzowania niniejszej problematyki wśród lokalnej społeczności.
Zadanie pn. „Kobiety powstania styczniowego” dofinansowane ze środków Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Paderewskiego
w ramach Funduszu Patriotycznego.