Głównym celem projektu było kształtowanie świadomości historycznej obywateli oraz promowanie postaw patriotycznych poprzez upowszechnianie i popularyzację wiedzy dotyczącej powstania styczniowego na ziemi pułtuskiej, ze szczególnym uwzględnieniem roli i znaczenia kobiet. W publikacjach regionalnych działalność kobiet w powstaniu styczniowym została omówiona w sposób pobieżny. Punktem wyjścia dla naszego projektu były zatem kilkumiesięczne kwerendy źródłowe – muzealne, biblioteczne i archiwalne. Badania te przyczyniły się do zebrania i opracowania materiału stanowiącego główną kanwę wystawy czasowej.
![Baner dotyczący wystawy. Lewa część grafiki w kolorze amarantowym. Umieszczony tekst w kolorze białym: Kobiety powstania styczniowego/ 23 września 2023 r. wystawa, piknik historyczny rynek w Pułtusku od godz. 15.00. W prawym rogu tej części logo miasta Pułtusk i muzeum. Prawa część baneru w kolorze białym. Od góry tekst w kolorze czarnym: Dofinansowano ze środków Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Paderewskiego w ramach Funduszu Patriotycznego. Poniżej logo Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Instytutu i Funduszu.](https://muzeum.pultusk.pl/wp-content/uploads/2024/04/BANNER-1024x105.png)
23 września 2023 r. odbył się wernisaż wystawy pt. „Bohaterki. Kobiety powstania styczniowego” połączony z piknikiem historycznym na pułtuskim rynku. Przygotowane zostały warsztaty tematyczne, które miały zaprezentować różne aspekty dawnego życia kobiet okresu drugiej połowy XIX w. Na specjalnie zaaranżowanych stoiskach można było obejrzeć: warsztat modystki, stoisko wiejskiej zielarki, stoisko z kuchnią tradycyjną, stoisko
z pralnią ręczną, warsztat tkaczki i prządki, warsztat hafciarki, stoisko kawiarki. Chcieliśmy
w ten sposób przybliżyć uczestnikom pikniku i zwiedzającym wystawę rolę kobiet
w społeczeństwie i w najbliższym otoczeniu rodzinnym w omawianym okresie. Zorganizowano także warsztaty biżuterii patriotycznej, podczas których uczestnicy wykonywali drobną biżuterię patriotyczną z wykorzystaniem współczesnych materiałów
i elementów zdobniczych tj. kamea z wyobrażeniem sławnego wodza. Dodatkowo rekonstruktorzy przeprowadzali pokazy tańców narodowych, mody dziewiętnastowiecznej, umundurowania i broni wybranych oddziałów powstańczych. Podczas pikniku przeprowadzona została również gra rodzinna opracowana przez animatorów. Punktem wyjścia były karta gry oraz mapka, przy pomocy której uczestnicy starali się odnaleźć wskazane postacie – animatorów w strojach z XIX w. – i wykonać na ich stoiskach określone w karcie zadania.
![Centralnym punktem zdjęcia jest dziewczynka ubrana w strój z epoki: biała lniana bluzeczka na długi rękaw, szara wełniana spódnica do kostek.](https://muzeum.pultusk.pl/wp-content/uploads/2024/04/Muzeum-Reg.-w-Pultusku-wystawa-2023-01-1-576x1024.jpg)
![W centrum zdjęcia młoda kobieta w stroju praczki z epoki - Kolorowa chusta na głowie, biała bluzeczka na długi rękaw, na ramionach szara chusta, jasnozielona długa spódnica, w pasie przepasana fartuszkiem w delikatną kratę. Przed kobietą stoi bania z tarą.](https://muzeum.pultusk.pl/wp-content/uploads/2024/04/Muzeum-Reg.-w-Pultusku-wystawa-2023-03-683x1024.jpg)
![Kadr zdjęcia skierowany na dłonie. W domyśle mężczyzny. Zdjęcie przedstawia jak ktoś nakłada na kawałek chleba plastikową łyżeczką trochę miodu. W dolnej części fotografii widoczny kawałek stolika nakryty granatowym materiałem, a na nim ustawione koszyki z przyprawami, chlebem i słoik z miodem.](https://muzeum.pultusk.pl/wp-content/uploads/2024/04/Muzeum-Reg.-w-Pultusku-wystawa-2023-05-1024x576.jpg)
![zdjęcie zostało wykonane na tarasie za wieżą ratuszową. Przedstawia ono uczestników warsztatów tańca - dziewiętnastowiecznej poleczki. Taniec prezentują rekonstruktorzy. Parę od lewej tworzy dziewczynka i młoda kobieta ubrane w strój z epoki. W prawym rogu zdjęcia widać częściowo innych uczestników, gości pikniku, którzy wzięli udział w zabawie.](https://muzeum.pultusk.pl/wp-content/uploads/2024/04/Muzeum-Reg.-w-Pultusku-wystawa-2023-09-1024x576.jpg)
![Zdjęcie przedstawia stoisko prządki. Po prawej stronie widać siedzącą młodą kobietę ubraną w strój z epoki - na głowie beżowa chusta, beżowa sukienka długa, na ramionach czerwona chusta z frędzlami. Przed kobietą stoi kołowrotek. Widać dwoje ludzi - kobietę i mężczyznę, którzy obserwują czynności wykonywane przez rekonstruktorkę.](https://muzeum.pultusk.pl/wp-content/uploads/2024/04/Muzeum-Reg.-w-Pultusku-wystawa-2023-15-1024x576.jpg)
![W centrum zdjęcia młoda kobieta ubrana w strój z epoki - kolorowa chusta na głowie, biała bluzka na długi rękaw, szara chusta na ramionach. Kobieta siedzi "po turecku", na kolanach trzyma czerwony materiał i haftuje.](https://muzeum.pultusk.pl/wp-content/uploads/2024/04/Muzeum-Reg.-w-Pultusku-wystawa-2023-16-1024x576.jpg)
Galeria zdjęć – Piknik historyczny, źródło: Jan Kisiel
Wernisaż wystawy otworzył Andrzej Popowicz dyrektor Muzeum Regionalnego w Pułtusku oraz Paulina Biernacka kurator wystawy i adiunkt w pułtuskim muzeum. O roli kobiet
w powstaniu styczniowym opowiedział dr hab. Radosław Lolo, konsultant merytoryczny
w realizowanym przez nas projekcie.
![Zdjęcie wykonane podczas wernisażu wystawy. Widać na nim młodą kobietę, która stoi przed planszami wystawowymi. Jej wzrok skierowany jest w stronę obiektywu. Uśmiecha się do obiektywu.](https://muzeum.pultusk.pl/wp-content/uploads/2024/04/Muzeum-Reg.-w-Pultusku-wystawa-2023-24-1024x576.jpg)
![Zdjęcie wykonane podczas wernisażu wystawy. Kadr obejmuje salę ekspozycyjną, gdzie zgromadzili się zaproszeni goście.](https://muzeum.pultusk.pl/wp-content/uploads/2024/04/Muzeum-Reg.-w-Pultusku-wystawa-2023-26-1024x576.jpg)
![Zdjęcie wykonane w trakcie wernisażu wystawy. Na pierwszym planie od prawej młoda kobieta dyrektorka pułtuskiego liceum, dalej mężczyzna profesor Lolo, w prawym rogu widać kobietę starostę gminy pułtusk. W tle widać elementy wystawy.](https://muzeum.pultusk.pl/wp-content/uploads/2024/04/Muzeum-Reg.-w-Pultusku-wystawa-2023-28-1024x576.jpg)
![Zdjęcie wykonane podczas wernisażu wystawy. Całe zdjęcie wypełniają sylwetki gości zaproszonych na wernisaż. Na pierwszym planie trzy kobiety w różnym wieku. Na dalszym planie widać rekonstruktorów, którzy brali udział w pikniku na rynku.](https://muzeum.pultusk.pl/wp-content/uploads/2024/04/Muzeum-Reg.-w-Pultusku-wystawa-2023-29-1024x576.jpg)
![zdjęcie wykonane podczas wernisażu wystawy. Na pierwszym planie dwoje ludzi - po lewej kobieta, sekretarz Gminy Pułtusk, po prawej mężczyzna Dyrektor Muzeum Regionalnego w Pułtusku. W tle widać elementy wystawy - plansze, telewizor, obrazy na ścianie.](https://muzeum.pultusk.pl/wp-content/uploads/2024/04/Muzeum-Reg.-w-Pultusku-wystawa-2023-30-1024x576.jpg)
![Zdjęcie wykonane w trakcie wernisaży wystawy. Na pierwszym planie dwie młode kobiety, rekonstruktorki biorące udział w pikniku historycznym na pułtuskim rynku. Kobiety ubrane są w stroje z epoki. W tle widać elementy wystawy](https://muzeum.pultusk.pl/wp-content/uploads/2024/04/Muzeum-Reg.-w-Pultusku-wystawa-2023-31-1024x576.jpg)
![Zdjęcie wykonane w trakcie wernisazu wystawy. Kadr prezentuje salę ekspozycyjną. Po obu stronach widać zgromadzonych gości. W głębi sali, centralnie stoi kurator wystawy i przemawia do zgromadzonych.](https://muzeum.pultusk.pl/wp-content/uploads/2024/04/Muzeum-Reg.-w-Pultusku-wystawa-2023-35-1024x576.jpg)
![Zdjęcie wykonane w trakcie wernisażu wystawy. Na pierwszym planie dwóch mężczyzn, którzy ze sobą rozmawiają. Jedenz nich stoi do widza bokiem. Ubrany jest on w mundur historyczny Wojska Polskiego. Drugi zwrócony w stronę odbiorcy, osoby oglądającej zdjęcie. Ubrany jest on w ciemny garnitur. Na dalszym planie widać dyskutujące ze soba osoby, uczestników wernisażu. Inni jeszcze też oglądają wystawę, czytają plansze.](https://muzeum.pultusk.pl/wp-content/uploads/2024/04/Muzeum-Reg.-w-Pultusku-wystawa-2023-37-1024x576.jpg)
Galeria zdjęć – Wernisaż wystawy pt. „Bohaterki. Kobiety powstania styczniowego”,
źródło: Jan Kisiel
Ekspozycja składała się z 18 plansz tematycznych, zabytków i pamiątek ze zbiorów Muzeum, osób prywatnych, innych instytucji publicznych: Muzeum Mazowieckie w Płocku, Muzeum Niepodległości w Warszawie, Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie, Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Warszawy, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Muzeum Narodowe w Krakowie, Biblioteka Jagiellońska, Biblioteka Narodowa, Narodowe Archiwum Cyfrowe, Agencja Artystyczna Retro-Pasje. Na ekspozycji zostały ukazane różne formy kultywowania pamięci o powstaniu, a przede wszystkim o ludziach, kobietach biorących w nim udział. Wśród zabytkowych obiektów zaprezentowano biżuterię patriotyczną, pamiątkowe medale, druki okolicznościowe, broń, obrazy olejne, a także elementy damskiej odzieży. Z powodów małej przestrzeni wystawienniczej prezentowane na wystawie treści i obiekty miały zasygnalizować zwiedzającym kilka istotnych wątków,
a co za tym idzie przemian w XIX-wiecznym społeczeństwie, których efektem była ogromna aktywizacja kobiet.
![Zdjęcie prezentuje fragment sali ekspozycyjnej. Pod ścianą ustawione są w rzędzie szklane gabloty, w których są umieszczone zabytki. Nad nimi na ścianie zamocowana w formie bordiury dekoracja w kolorach wystawy - amarantowym. W górnej części ściany obrazy olejne, grafiki, druki okolicznościowe oprawione w ramki.](https://muzeum.pultusk.pl/wp-content/uploads/2024/04/DSC03330-1024x681.jpg)
![Zdjęcie wykonane na sali ekspozycyjnej. Prezentuje fragment wystawy. Na pierwszym planie wzdłuż sali ustawiony specjalny system wystawienniczy, którym umieszczone są plansze z treściami merytorycznymi.](https://muzeum.pultusk.pl/wp-content/uploads/2024/04/DSC03331-1024x681.jpg)
![Zdjęcie wykonane na sali ekspozycyjnej. Prezentuje fragment wystawy, a dokładnie jedną z kilku gablot znajdujących się na wystawie. Pod szklaną pokrywą gabloty na jasno-żółtym filcu umieszczono zabytkowe obiekty - biżuterię patriotyczną: medaliki, krzyżyki, łańcuchy z krzyżami, bransoletki, pierścionki, broszki.](https://muzeum.pultusk.pl/wp-content/uploads/2024/04/DSC03336-1024x681.jpg)
![Zdjęcie przedstawia zawartość gabloty. Pod szklaną pokrywą na jasno-żółtym filcu umieszczono kilka zabytkowych obiektów. Od lewej na przezroczystej podstawce otwarty album, na jednej stronicy umieszczona reprodukcja dzieła Grottgera. pod albumem ułożone żelazne kajdany ręczne, W prawej części gabloty dewizka, różaniec oraz druki ulotne w przezroczystych prezenterach.](https://muzeum.pultusk.pl/wp-content/uploads/2024/04/DSC03337-1024x681.jpg)
![Zdjęcie wykonane w sali muzealnej. Prezentuje zawartość gabloty. Pod szklaną pokrywą na jasno-żółtym filcu ułożono białą bluzeczkę z czarnym haftem oraz czarną koronkową wstążkę.](https://muzeum.pultusk.pl/wp-content/uploads/2024/04/DSC03339-1024x681.jpg)
Ważnym elementem wystawy był film opracowany w technice animacji poklatkowej tzw. technice „stop-motion”, która prezentuje sylwetki zasłużonych kobiet z regionu. W fabułę filmu wpleciono wątek rodziny Krajewskich z Łępic (powiat pułtuski). W konkretnych scenach zostały umieszczone fragmenty listów Rafała Krajewskiego, członka Rządu Narodowego, pisane z więzienia do rodzeństwa. Przykład rodziny Krajewskich dowodzi
z jakimi problemami zmagały się kobiety, których ojcowie, mężowie, bracia, czy też synowie wzięli czynny udział w powstaniu.
pt. „Bohaterki. Kobiety powstania styczniowego”, wersja z napisami
Audiodeskrypcja do filmu „Kobiety powstania styczniowego”:
W filmie wykorzystano zbiory:
Muzeum Narodowego w Warszawie; Muzeum Narodowego w Krakowie; Muzeum Niepodległości w Warszawie; Muzeum Warszawy; Muzeum Mazowieckiego w Płocku; Muzeum Regionalnego w Pułtusku; Biblioteki Narodowej; Biblioteki Jagiellońskiej; Narodowego Archiwum Cyfrowego; Artura Rogalskiego; Wikimedia Commons.
Scenariusz: Paulina Biernacka
Grafika i animacja: Daniel Mikulik
Lektorzy: Katarzyna Godlewska i Paweł Pabisiak Produkcja: Muzeum Regionalne w Pułtusku © 2023
![plakat dotyczący wystawy Bohaterki. Kobiety powstania styczniowego. Ogólna kolorystyka plakat: Dominuje kolor amarantowy, na który nałożono cień siedzącej kobiety - fragment działa Grottgera. Teksty zapisano głównie kolorem białym, z nielicznymi wyjątkami w kolorze niebiesko-szarym. W dole plakatu biały pasek, na którym umieszczono loga organizatorów - Miasto Pułtusk, Muzeum, informację o dofinansowaniu wraz z logami MKiDN, Instytutu i Funduszu Patriotycznego oraz loga patronów medialnych. Tekst umieszczony na plakacie: Bohaterki, kobiety powstania styczniowego/ 23 września 2023 r. - 31 grudnia 2023 r./ Muzeum Regionalne w Pułtusku - Kamienica ul. Rynek 36 wystawa dostępna do zwiedzania w godzinach pracy Muzeum od 23 do 30 września od wtorku do piątku w godz. 10.00 - 16.30, od soboty do niedzieli w godz. 10.00 - 18.00, od 1 października do 31 grudnia 2023 r. od wtorku do niedzieli w godz. 10.00 - 16.30. Muzeum Regionalne w Pułtusku uzyskało dofinansowanie na realizację zadania pn. "Kobiety powstania styczniowego" w ramach programu pn. "Fundusz Patriotyczny - edycja 2023 Wolność po polsku" zarządzanego przez Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Igancego Paderewskiego.](https://muzeum.pultusk.pl/wp-content/uploads/2024/04/PLAKAT-NA-WYSTAWE-1-729x1024.jpg)
Wystawa była udostępniona bezpłatnie do zwiedzania od 23 września do 31 grudnia 2023 r. w Muzeum Regionalnym, Kamienica przy ul. Rynek 36. Wystawie towarzyszył katalog, który dodatkowo przyczynił się do spopularyzowania niniejszej problematyki wśród lokalnej społeczności.
![](https://muzeum.pultusk.pl/wp-content/uploads/2024/04/pasek-1-1024x139.png)
Zadanie pn. „Kobiety powstania styczniowego” dofinansowane ze środków Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Paderewskiego
w ramach Funduszu Patriotycznego.